جهت احداث یک پروژه عبور از مراحل مختلف و رعایت قوانین و استانداردها الزامی است. جالب است بدانید که در  ابتدا نوع پروژه (مسکونی، تجاری و …) بر اساس موقعیت، تعیین شده و سپس نقشه کلی روی زمین توسط گچ ریزی مشخص می شود. سفت کاری ساختمان اصطلاحی است که به تمامی مراحل فنی ساخت یک بنا اطلاق می شود. در ادامه به بررسی کامل و دقیق سفت کاری ساختمان خواهیم پرداخت از این روی به علاقه مندان توصیه می کنیم که تا پایان با ایران دی اس ام همراه باشید.

 سفت کاری ساختمان چیست؟

عملیات سفت کاری ساختمان شامل تمامی مراحلی است که سبب احداث اسکلت اصلی و برپایی یک بنا می شود.

از جمله مراحل عملیات سفت کاری عبارت اند از:

ایجاد پی ساختمان (گود برداری و خاک برداری)

اولین گام جهت آغاز یک پروژه ی معماری، عملیات گود برداری یا خاک برداری می باشد. در عملیات خاکبرداری، زمین تا عمق مورد نظر حفر شده و خاک های نامناسب برداشته می شود. به طور کلی عملیات خاک برداری جهت هموار شدن سطح زمین و از بین بردن فرورفتگی ها و برآمدگی ها انجام می باشد. در این مرحله جنس و نوع خاک از اهمیت بسیار بالایی برخوردار بوده و جالب است بدانید که خاک ها نیز خود انواع گوناگونی دارد. شناخت ویژگی های خاک می تواند سبب محافظت از بنا در برابر عوامل گوناگونی چون باد، باران و … شود.

خاک های نامناسب نیز به چند دسته تقسیم بندی می شود.

خاک نباتی یا فرسوده: این دسته از خاک ها محل رویش گیاهان بوده از این روی بسیار نرم و ناپایدار است و از مقاومت لازم به جهت تحمل وزن بنا نیز برخوردار نمی باشد.

خاک بکر: خاک طبیعی بکر بعد از خاک نباتی قرار داشته و همواره فوندانسیون ساختمان بر روی آن انجام می شود.

خاک ریز دانه مقاوم: این نوع از خاک در گروه خاک های بکر قرار داشته و از ویژگی های آن می توان به خاصیت خمیری پایین، مقاومت و چسبندگی بالا اشاره کرد. سخت بودن خاک ریز دانه مقاوم سبب شده تا فرآیند عملیات گودبرداری بسیار دشوار شود.

خاک دستی: این نوع از خاک در حین برخی مراحل عمرانی نظیر عملیات تخریب و … توسط مصالح آسیب دیده از این جهت ممکن است در فرآیند ساخت و ساز خطرآفرین باشد.

نکته: عملیات خاکبرداری به دو صورت دستی ( در صورت گود برداری سطحی)  و یا مکانیکی (با استفاده از ماشین آلات و ابزار ها برای گودبرداری عمیق) انجام می شود.

گودبرداری: در بسیاری از ساختمان ها تاسیسات اصلی و دیگر موارد پایین تر از سطح تراز طبیعی ساخته شده از این روی بر اساس پلان، فرآیند گودبرداری به صورت سطحی و یا عمیق انجام می شود.

نکته: طراحی یک سطح شیب دار به منظور انتقال خاک نیز در این گام الزامی است. 

عملیات پی ریزی ساختمان

جالب است بدانید که عملیات پی ریزی ساختمان خود از سه قسمت تشکیل شده و از اهمیت بسیار بالایی نیز برخوردار می باشد. در این گام پوششی از جنس بتن بر روی خاک قرار گرفته که به عنوان بتن مگر شناخته می شود. لازم است بدانید که تراز روی بتن مگر دقیقا با تراز فوندانسیون برابر بوده و معین کردن خط تراز مبنا (صفر-صفر) بر روی دیواره های گود به جهت اجرای آن الزامی است.

نکته: بتن مگر ترکیبی از سنگ دانه، آب و سیمان بوده و تا قطر ده سانتی متر روی خاک را می پوشاند. همچنین به یاد داشته باشید که در این ترکیب، تنها از 100 تا 150 کیلوگرم سیمان در هر متر مکعب استفاده می شود.

نکته: در صورت وجود شمع در داخل فوندانسیون، میبایست قبل از اجرای بتن مگر، جانمایی شده و محل آن نیز بتن ریزی نشود. در این مرحله میبایست جهت انجام عملیات آرماتوربندی و قالب بندی اقدام کرد. لازم به ذکر است که تمامی نیروهای کششی ساختمان توسط میلگردها تحمل شده از این روی اجرای آرماتوربندی در ساختمان های بتنی بسیار حائز اهمیت می باشد. یکی دیگر از اقدامات ضروری در این مرحله، تعیین تعداد و قطر میلگرد ها بوده که به این منظور نیز می توان از دو روش اقدام کرد.

بیشتر بدانید:

اختلاط عمیق خاک 

بهینه سازی خاک 

روش اول: استفاده از آیین نامه نظام مهندسی

روش دوم: انجام محاسبات توسط مهندس معمار و تعیین قطر میلگردها با توجه به مشخصات قطعه بتنی حال پس از گذر از مراحل قبل، نوبت به عملیات بتن ریزی می رسد. نوع پروژه در این گام نقش بسیار مهمی داشته به طوری که در پروژه های بزرگ بتن ریزی به صورت مکانیکی و توسط پمپ های تاور انجام می شود. در پروژه های کوچک و یا ساختمان ها با تعداد طبقات کم، این فرآیند به صورت دستی انجام شده که ممکن است با توجه به وضعیت آب و هوا و موقعیت جغرافیایی تا دوهفته طول بکشد.

توجه: در فرآیند بتن ریزی به صورت دستی، ویبره زدن از اهمیت بسیار بالایی برخوردار بوده زیرا سبب از بین رفتن کامل حباب های داخل بتن می شود.

اسکلت بندی (بتنی یا فلزی)

بعد از خشک شدن پی لازم است تا اسکلت بتنی یا فلزی سازه، برپا شود. جالب است بدانید که انتخاب میان دو گزینه ی اسکلت بتنی و فلزی بر اساس عوامل گوناگونی چون ابعاد پروژه، وضعیت اقلیمی، شرایط آب و هوا، بودجه ی مالی و غیره انجام می شود.

اسکلت بتنی: سازه بتنی یا همان اسکلت بتنی، از اتصال ستون و تیرهای به هم پیوسته تشکیل شده و مصالح اصلی آن بتن آرمه می باشد. بتن آرمه ترکیبی از بتن و فولاد بوده که در برابر کشش و فشار نیز مقاومت بالایی دارد. از جمله مزایا اسکلت بتنی نیز می توان به مقاومت بالا در برابر اقلیم های مختلف، مقاومت در برابر آتش سوزی، دسترسی آسان به مصالح مورد نیاز، امکان قالب گیری بتن در اشکال مختلف و … اشاره کرد.

از جمله معایب اسکلت بتنی نیز می توان به موارد ذیل اشاره کرد.

• میزان بالای هدر رفت مصالح
• دشواری فرآیند ترمیم بافت در صورت آسیب
• ضرورت وجود سقف کاذب
• وزن بالای سازه

اسکلت فلزی: سازه فولادی یا اسکلت فلزی به آن دسته از سازه هایی گفته شده که اجزای مهم و اصلی باربر آن ها از فولاد است. در این نوع سازه بسیاری از مقاطع ستون ها، به صورت صلیبی، H و یا قوطی شکل بوده و به دلیل پیچیدگی مراحل ساخت، میبایست از نیروهای متخصص و توانمند یاری خواست. از جمله مزایا اسکلت فلزی می توان به وزن بسیار کمتر به نسبت سازه بتنی، مقاومت در برابر آفات و حشرات موذی نظیر موریانه، طول عمر و دوام بسیار بالا، امکان تقویت پذیری در صورت لزوم، اشغال فضای کم، امکان ساخت و ساز در اندازه های گوناگون، سرعت بالا فرآیند ساخت و نصب اشاره کرد.

معایب سازه های فلزی نیز عبارت اند از:

• هزینه ی بالای نگهداری و رنگ های ضد زنگ
• حساسیت و امکان خوردگی به دلیل استفاده از آلیاژ آهن
• مقاومت کم در برابر آتش سوزی
• ارتعاش بالا به دلیل وزن کم سازه

مقایسه هزینه اسکلت بتنی و فلزی

نحوه محاسبه هزینه ها بر اساس فاکتورهای گوناگونی چون قیمت بتن، آهن و میلگرد انجام شده، همچنین سرعت پیاده سازی اسکلت فلزی بسیار سریع تر از اسکلت بتنی بوده که این نکته می تواند تاثیر زیادی در قیمت نهایی داشته باشد.

بتن ریزی ستون ها

در صورت احداث اسکلت بتنی، انجام فرآیند بتن ریزی ستون ها با رعایت فاصله ی حداکثر 1.5 متری الزامی است. به این منظور از دستگاه های مخصوص ویبراتور به منظور جلوگیری از حباب زدن استفاده شده و چهار چوب و ساختار کلی سازه نیز شکل می گیرد.

ویبره زدن چیست؟

از ویبره زدن جهت خروج حباب های موجود در بتن استفاده می شود. در ادامه به بررسی مهم ترین نکات در خصوص ویبره زدن خواهیم پرداخت.

• عدم استفاده از ویبراتور در یک نقطه برای مدت طولانی (زیرا شیره بتن از اطراف ویبراتور خارج می شود)
• ویبراتور نباید بعد از خروج از بتن، از خود ردی به جا بگذارد.
• ضروری است فاصله نقاطی که شیلنگ ویبره داخل بتن است، با توجه به سایز آن تنظیم شود.
• لازم است زیر بیس پلیت ها با دقت بالایی ویبره شود.
• نباید هیچ گاه از ویبراتور داخل بتن سفت استفاده کرد.
• بعد از اتمام بتن ریزی فوندانسیون، هواگیری زیر بیس پلیت توسط گروت الزامی است.

هم چنین رعایت نکات زیر در فرآیند بتن ریزی الزامی است.

• جهت روان کردن بتن میبایست از مواد افزودنی استاندارد استفاده کرد.
• لازم است تمامی افراد حاضر اعم از کارگران و مهندسین مجهز به وسایل حفاظتی چون چکمه، عینک و محافظ چشم، کلاه ایمنی، دستکش های مخصوص و … باشند.
• فرآیند بتن ریزی میبایست به صورت پیوسته انجام شود و جهت قطع اجرا، انجام هماهنگی های لازم با مهندس طراح و ناظر الزامی است.
• ضروری است تعداد افراد اکیپ اجرایی با متراژ بنا همخوانی داشته باشد. برای مثال در فوندانسیون به حجم 100 متر مکعب حضور حداقل چهار نفر الزامی است.

احداث سقف و تیرها

عموما تیرهای اصلی و سقف به صورت یکپارچه ریخته شده و تیرهای اصلی و آرماتورهای سقف نیز به یکدیگر متصل می باشد.در صورتی که ضخامت تیرهای اصلی از سقف بیشتر باشد، می توان با سقف کاذب آن را اصلاح کرد.

نکته: تیرهای اصلی نیز از دو قسمت کف و گونه های چپ و راست تشکیل شده است.

در صورتی که ضخامت سقف تیرهای اصلی مساوی باشد، تنها به کف احتیاج بوده و ساخت قالب آن به شرح زیر است. پایه های کلاهک به تعداد لازم بین دو ستون قرار گرفته و کف تیر اصلی بر روی این پایه ها نصب می شود.

تیغه چینی و ساخت دیوارها

جهت اتمام فرآیند سفت کاری، تیغه چینی دیوار ها الزامی است. با انجام این کار سازه شکل گرفته و فرآیند ساخت و ساز تقریبا به اتمام می رسد. مصالح گوناگونی جهت انجام پروسه دیوار چینی وجود داشته که هر یک دارای ضوابط و روش های اجرایی گوناگونی می باشد.

بلوک سیمانی طرح لیکا: ملات مصرفی در بلوک سیمانی طرح لیکا ماسه سیمان بوده و این نوع بلوک از مصالحی چون پرلیت، ماسه و سیمان، پوکه های معدنی ساخته شده و علاوه بر سبک تر بودن به نسبت بلوک های معمولی، عایق بسیار مناسبی نیز محسوب می شود. بلوک سیمانی طرح لیکا جهت اجرای دیوارهای خارجی و داخلی، در ابعاد گوناگون طراحی شده است.

نکته: بر اساس قوانین این بلوک انتظارات مبحث 19 را تامین نکرده و از این روی برای استفاده در فضاهای داخلی و پیرامون ساختمان مناسب نمی باشد.

بلوک سیمانی معمولی: این نوع از بلوک حاصل اختلاط ماسه و سیمان بوده که از نظر وزن و عایق بودن برای اجرای طبقات ساختمان مناسب نمی باشد. بلوک سیمانی معمولی در ابعاد گوناگون ساخته شده و در اجرای دیوار جان پناه، دیوار پارکینگ، دیوار حیاط و … کاربرد دارد.

بلوک سفالی: این بلوک از پختن خاک رس در کوره پدید آمده و در دیوارهای خارجی و داخلی کاربرد دارد. جالب است بدانید که جهت تامین عایق حرارتی در دیوارهای سفالی، لازم است تا دیوارها را به صورت دو جداره (دو جداره بلوک سفال با عرض اسمی ده سانتی متر و یک لایه پلاستوفوم با ضخامت 5 یا 7 سانتی متر) اجرا کرد. این نوع دیوارها یکی از بهترین عایق های صوت و حرارت بوده اما به نسبت سایر بلوک ها فضای بیشتری اشغال می کند.

بلوک لیکا: این نوع از بلوک توسط لیکا یا همان دانه های رس پخته شده تهیه می شود. لیکا از نظر وزن، عایق حرارت، عایق صوت و مواردی از این دست مورد تایید بوده و برای دیوار های داخلی و خارجی نیز استفاده می شود.

نکته: جهت اطمینان از عایق شدن دیوار، میبایست از ملات مخصوص لیکا استفاده کرد. 

جالب است بدانید که قیمت نهایی این محصول سبب شده تا بلوک لیکا، چندان مورد استفاده قرار نگیرد. جهت تمایز بلوک لیکا از بلوک طرح لیکا می توان از روش های ذیل اقدام کرد.

روش اول (شکستن بخشی از بلوک): پوکه های صنعتی یا همان رنگ دانه های لیکا تقریبا قرمز است اما پوکه های معدنی سیاه رنگ می باشد.

روش دوم (وزن بلوک): بلوک لیکا با ضخامت 20 سانتی متر وزنی در حدود 14 کیلوگرم و بلوک طرح لیکا با همان ضخامت وزنی در حدود 20 کیلوگرم دارد.

بلوک های گازی (AAC): بلوک های گازی حاصل اختلاط آهک، سیمان، آب، پودر آلومینیوم و ماسه سیلیسی بوده و به نسبت دیگر گزینه ها در مواردی چون اجرای سریع، عایق بودن، سبکی و … برتر است. در این دیوارها از چسب مخصوصی به نام هلبکس به عنوان ملات استفاده شده و ضخامت آن کمتر از 3 میلی متر می باشد.

محاسبه هزینه های عملیات سفت کاری

همان طور که پیش تر ذکر کرده ایم عملیات سفت کاری دارای چندین مرحله بوده که هر یک هزینه ای به همراه دارد. هزینه ها شامل بخش های گوناگونی بوده که از میان آن ها می توان به هزینه بتن ریزی، هزینه ی گود برداری و خاک برداری، هزینه ی مصالح و … اشاره کرد. محاسبه ی هزینه ی نهایی این فرآیند بر اساس نظر افراد متخصص و مهندسین معمار صورت می گیرد.

روش مهار لرزه ای دیوارها در سفت کاری ساختمان

قبل از وقوع زلزله ی مهیب کرمانشاه، در بحث مهار لرزه ای دیوارها به اندازه ی 4 سانتی متر از دیوار جدا و توسط نبشی در کنار ستون مهار می شدند. بعد از این حادثه و ابلاغ پیوست ششم محل اجرای دیوارها و بازشوها توسط نبشی دوبل به صورت قاب اجرا شده و سپس دیوار چینی می شود. با این کار در هنگام زلزله دیوارها به صورت یک تکه از کل ساختمان جدا شده و فرو خواهد ریخت. به مهندسین محترم توصیه می کنیم که با مالکان در این زمینه صحبت کرده و همواره از روش مهار متقابل لرزه ای مطابق پیوست ششم استفاده کنند. جالب است بدانید که گاها هزینه ی اجرای مهار لرزه ای بر اساس پیوست ششم، کمتر از اجرا با ضوابط قدیم می باشد.

نازک کاری چیست؟

نازک کاری عملیات پایانی ساخت و ساز بوده که بعد از سفت کاری انجام شده و سبب زیبایی فضاهای داخلی و خارجی بنا می شود. نازک کاری ساختمان شامل مواردی چون کف کاری (سرامیک، سنگ، موزائیک و …)، نصب درب و پنجره، آب بندی فضاهای خیس (سرویس بهداشتی، حمام)، کاشی کاری و سنگ کاری دیوارها، اجرای نما، گچ بری و دیگر تزئینات سقف، تمیز کاری، نازک کاری دیوار (رنگ کاری، اجرای قرنیز و غیره) می باشد. در عملیات نازک کاری نیز بسته به هدف از مصالح گوناگونی چون گچ، قیرگونی، ایزوگام، سنگ، سرامیک، کاشی و … استفاده می شود.